Nagły ból kolana bez wyraźnego urazu to częsta dolegliwość, która może dotyczyć zarówno osób aktywnych fizycznie, jak i tych prowadzących siedzący tryb życia. Choć nie ma widocznej kontuzji, ból może wynikać z wielu czynników – od przeciążeń po schorzenia zwyrodnieniowe i zapalne. Omawiamy najważniejsze przyczyny.
Przeciążenie i mikrourazy
Powtarzające się ruchy, długotrwałe stanie, chodzenie po schodach lub intensywne ćwiczenia mogą prowadzić do mikrourazów struktur stawowych, takich jak ścięgna, więzadła czy chrząstka. Choć nie ma jednorazowego urazu, kumulacja mikrouszkodzeń prowadzi do stanu zapalnego i bólu. Często występuje u osób z nadwagą lub pracujących fizycznie.
Zwyrodnienie stawu kolanowego to jedna z najczęstszych przyczyn bólu, szczególnie u osób po 55. roku życia. Dochodzi wtedy do stopniowego zużywania się chrząstki stawowej, co prowadzi do bólu, sztywności, ograniczenia ruchomości i słyszalnego trzeszczenia w stawie. Ból nasila się przy zginaniu, prostowaniu lub długim siedzeniu.
Zaburzenia biomechaniki i nieprawidłowy wzorzec ruchu
Osłabienie mięśni pośladkowych, płaskostopie, niewłaściwa technika biegania lub chodzenia mogą prowadzić do nieprawidłowego obciążenia kolana. W efekcie staw otrzymuje większe naciski niż powinien, co z czasem powoduje ból nawet w spoczynku.
Stany zapalne stawów
Ból kolana może być objawem chorób zapalnych, takich jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów – przewlekła choroba autoimmunologiczna, powodująca symetryczny ból i sztywność stawów.
- łuszczycowe zapalenie stawów – często towarzyszy łuszczycy skóry.
- zapalenie kaletki maziowej – stan zapalny małej torebeczki maziowej, np. w wyniku długotrwałego klękania.
- zapalenie stawu rzepkowo-udowego (kolan biegacza) – ból z przodu kolana, nasilający się przy siedzeniu lub zginaniu.
Zmiany metaboliczne i infekcje
Zmiany metaboliczne oraz infekcje mogą być istotnymi przyczynami nagłego bólu kolana bez wcześniejszego urazu. W kontekście zmian metabolicznych, dolegliwości bólowe często wiążą się z zespołem metabolicznym – zespołem objawów obejmujących otyłość brzuszną, nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowe stężenia lipidów i zaburzenia gospodarki glukozowej. Badania naukowe wskazują, że osoby z zespołem metabolicznym, zwłaszcza w wieku średnim, mają zwiększone ryzyko wystąpienia bólu oraz objawów choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Otyłość powoduje dodatkowe obciążenie stawu, a towarzyszące zmiany metaboliczne nasilają procesy zapalne i degeneracyjne w tkankach stawu, przyspieszając degradację chrząstki stawowej. Ponadto podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi może prowadzić do dny moczanowej, która wywołuje ostre, silne bóle stawu, najczęściej atakując miękko tkanki i stawy kolanowe.
Z kolei infekcje — zarówno bakteryjne, jak i wirusowe — mogą indukować stan zapalny w obrębie stawu kolanowego. Stan zapalny objawia się bólem, obrzękiem, zaczerwienieniem, podwyższoną temperaturą skóry nad stawem oraz ograniczeniem ruchomości. Infekcje mogą być pierwotną przyczyną zapalenia stawu lub wtórnie powstawać na tle uszkodzeń mechanicznych czy chorób przewlekłych. Stan zapalny kaletki maziowej stawu kolanowego często związany jest z przeciążeniami lub infekcjami i objawia się bolesnością podczas ruchu, szczególnie podczas zginania kolana. Przewlekły proces zapalny, jeśli nie jest odpowiednio leczony, może prowadzić do poważnych zmian zwyrodnieniowych i utraty funkcji stawu.
W obu przypadkach, zmiany metaboliczne i infekcje wymagają dokładnej diagnostyki lekarskiej, aby zastosować odpowiednie leczenie — farmakologiczne, fizjoterapeutyczne lub w niektórych przypadkach interwencyjne — które pozwoli zmniejszyć ból i poprawić funkcjonowanie stawu kolanowego. Świadome kontrolowanie czynników ryzyka metabolicznego, takich jak nadwaga, nadciśnienie czy nieprawidłowa dieta, a także szybkie reagowanie na objawy zapalenia, to kluczowe elementy zapobiegania przewlekłym problemom z kolanem.
Torbiel Bakera
Torbiel Bakera, zwana również torbielą podkolanową, to patologiczna przestrzeń wypełniona płynem, która tworzy się w tylnej części stawu kolanowego, najczęściej między mięśniem półbłoniastym a głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki. Klinicznie objawia się jako miękki guzek wyczuwalny pod skórą w dole podkolanowym. Może być wykrywana przypadkowo lub gdy powoduje dolegliwości bólowe i ograniczenia ruchomości w kolanie.
Torbiel Bakera najczęściej powstaje jako zmiana wtórna w odpowiedzi na istniejące schorzenia stawu kolanowego, takie jak choroby zwyrodnieniowe, przewlekłe stany zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów) czy urazy wewnątrzstawowe (np. uszkodzenia łąkotki). Nadmiar płynu stawowego gromadzi się i przez to rośnie ciśnienie wewnątrz stawu, powodując wypchnięcie błony maziowej przez tylno-przyśrodkowy zachyłek torebki stawowej, tworząc cystę.
Pierwszym objawem torbieli Bakera jest pojawienie się widocznego lub wyczuwalnego guzka w dole podkolanowym, który początkowo bywa bezbolesny. Jednak kiedy torbiel powiększa się, pacjenci mogą odczuwać ból nasilający się podczas chodzenia lub stania, uczucie napięcia, pełności, a także ograniczenie ruchu polegające na trudności ze zgięciem kolana do końca. Czasem dochodzi do drętwienia łydki spowodowanego uciskiem torbieli na nerwy i naczynia krwionośne. W przypadku pęknięcia torbieli pojawia się ostry ból, zaczerwienienie i ocieplenie w okolicy dołu podkolanowego, a także obrzęk i piekące dolegliwości.
Diagnostyka torbieli Bakera opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym (w tym palpacji) oraz badaniach obrazowych, przede wszystkim ultrasonografii, które potwierdzają obecność płynnej torbieli. W razie potrzeby wykonuje się także rezonans magnetyczny.
Leczenie torbieli Bakera zależy od wielkości torbieli i nasilenia objawów. W mniej zaawansowanych przypadkach stosuje się leczenie zachowawcze: odpoczynek, fizjoterapię, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. W przypadku dużych lub powikłanych cyst może być konieczna aspiracja płynu lub leczenie chirurgiczne. Ważne jest także leczenie przyczynowe — chorób stawu, które doprowadziły do powstania torbieli.
Kiedy warto udać się do lekarza?
- Ból utrzymuje się dłużej niż 48 godzin
- Pojawia się obrzęk, zaczerwienienie, ocieplenie skóry
- Ból nasila się w nocy lub w spoczynku
- Ograniczona ruchomość stawu
- Występuje gorączka towarzysząca bólowi
Podsumowanie
Nagły ból kolana bez urazu rzadko pojawia się „z niczego” – najczęściej jest wynikiem długotrwałych przeciążeń, zmian zwyrodnieniowych lub stanów zapalnych. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec dalszemu uszkodzeniu stawu i utracie sprawności.
