Zespół cieśni nadgarstka jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń układu nerwowego obwodowego, wynikającym z ucisku nerwu pośrodkowego w obrębie nadgarstka. Nerw pośrodkowy przebiega przez wąski kanał nadgarstka, ograniczony od strony dłoniowej przez troczek zginaczy, a od strony grzbietowej przez kości nadgarstka. Jego funkcja obejmuje unerwienie czuciowe palców (kciuka, palca wskazującego, środkowego oraz części palca serdecznego) oraz kontrolę niektórych mięśni dłoni. Przyczyną problemów może być każdy stan, który prowadzi do zmniejszenia przestrzeni w kanale nadgarstka lub zwiększenia ciśnienia na nerw pośrodkowy.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka daje objawy, które są wynikiem przewlekłego ucisku na nerw pośrodkowy, co prowadzi do zaburzeń w przewodnictwie nerwowym. Najczęściej pacjenci zgłaszają drętwienie, mrowienie oraz ból, które dotyczą kciuka, palca wskazującego, środkowego oraz części palca serdecznego. Objawy te często nasilają się w nocy, co powoduje wybudzanie się pacjenta ze snu oraz konieczność potrząsania ręką w celu złagodzenia dyskomfortu.

W zaawansowanych przypadkach chorzy mogą skarżyć się na osłabienie siły chwytu oraz trudności z wykonywaniem precyzyjnych czynności, takich jak zapinanie guzików czy chwytanie drobnych przedmiotów. W wyniku długotrwałego ucisku może dochodzić do zaniku mięśni kłębu kciuka, co jest widoczne podczas badania klinicznego. Charakterystyczne jest również osłabienie czucia w obszarze unerwianym przez nerw pośrodkowy.

Diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu klinicznym oraz badaniach dodatkowych. Wywiad lekarski obejmuje pytania dotyczące charakteru objawów, ich czasu trwania, okoliczności nasilania się oraz czynników łagodzących. W badaniu fizykalnym lekarz może zastosować specjalistyczne testy prowokacyjne, takie jak test Phalena (zginanie nadgarstka powodujące nasilenie objawów) czy test Tinela (opukiwanie nerwu pośrodkowego wywołujące mrowienie w palcach).

Dla potwierdzenia diagnozy często wykonywane są badania obrazowe i elektrofizjologiczne. Ultrasonografia pozwala na ocenę struktury kanału nadgarstka oraz zmierzenie przekroju poprzecznego nerwu pośrodkowego, co jest szczególnie pomocne w różnicowaniu przyczyn objawów. Badanie przewodnictwa nerwowego (elektromiografia, EMG) jest złotym standardem diagnostycznym, umożliwiającym ocenę funkcji nerwu pośrodkowego oraz stopnia jego uszkodzenia.

Skuteczne metody terapii

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka zależy od stopnia zaawansowania objawów oraz nasilenia dolegliwości i obejmuje zarówno metody zachowawcze, jak i interwencje chirurgiczne. W początkowych stadiach choroby, gdy objawy są umiarkowane, zaleca się terapię zachowawczą, której celem jest zmniejszenie ucisku na nerw pośrodkowy i zahamowanie progresji schorzenia. Jednym z pierwszych kroków terapeutycznych jest zastosowanie ortezy stabilizującej nadgarstek. Orteza, noszona szczególnie w nocy, utrzymuje nadgarstek w neutralnej pozycji, ograniczając ruchy, które mogłyby powodować ucisk na nerw. To proste rozwiązanie często przynosi ulgę pacjentom, zwłaszcza w przypadku nocnych drętwień i bólu.

Równolegle z zastosowaniem ortezy kluczową rolę odgrywa fizjoterapia. Specjalistyczne techniki mobilizacji tkanek miękkich, w tym masaż poprzeczny troczka zginaczy i otaczających struktur, pomagają zmniejszyć napięcie i poprawić elastyczność tkanek. Fizjoterapeuci zalecają również ćwiczenia wzmacniające mięśnie dłoni, które wspierają funkcję nadgarstka i redukują obciążenie na kanał nadgarstka. Dodatkowo wprowadza się ćwiczenia poprawiające propriocepcję, co zwiększa świadomość ruchów i zapobiega przeciążeniom. W przypadku pacjentów, u których objawy związane są z warunkami pracy, np. długotrwałym pisaniem na klawiaturze, ważnym elementem terapii jest korekta ergonomii stanowiska pracy. Zmiana ustawienia klawiatury, myszki czy wysokości biurka może znacząco wpłynąć na zmniejszenie objawów.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które pomagają zmniejszyć stan zapalny i łagodzą ból. W przypadkach, gdy objawy są bardziej zaawansowane i utrzymują się pomimo zastosowania innych metod, można rozważyć iniekcje glikokortykosteroidów w okolice kanału nadgarstka. Kortykosteroidy działają silnie przeciwzapalnie i zmniejszają obrzęk tkanek, co przynosi szybką, choć często tymczasową, ulgę.

W zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektu lub gdy dochodzi do trwałego osłabienia siły mięśniowej i zaniku mięśni kłębu kciuka, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Operacja polega na przecięciu troczka zginaczy, co zwiększa przestrzeń w kanale nadgarstka i zmniejsza ucisk na nerw pośrodkowy. Zabieg ten można przeprowadzić metodą otwartą lub endoskopową, w zależności od preferencji chirurga oraz indywidualnych wskazań pacjenta. Obie metody są bardzo skuteczne, a wskaźnik powodzenia operacji wynosi ponad 90%. Po zabiegu konieczna jest rehabilitacja, która obejmuje ćwiczenia poprawiające zakres ruchu nadgarstka, wzmacniające mięśnie dłoni oraz przywracające pełną funkcję ręki.

Skuteczne leczenie zespołu cieśni nadgarstka wymaga podejścia indywidualnego, które uwzględnia stopień zaawansowania choroby, potrzeby pacjenta oraz jego styl życia. Wczesne wdrożenie terapii zachowawczej często pozwala uniknąć konieczności interwencji chirurgicznej, ale w przypadkach zaawansowanych operacja i odpowiednia rehabilitacja są nieodzowne dla przywrócenia pełnej sprawności i komfortu życia. Dzięki nowoczesnym metodom terapeutycznym możliwe jest skuteczne zarządzanie zespołem cieśni nadgarstka i zapobieganie jego powikłaniom.

Zespół cieśni nadgarstka to powszechne schorzenie, które może znacząco obniżyć jakość życia pacjenta, wpływając na zdolność do wykonywania codziennych czynności. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia są kluczowe dla skutecznego zarządzania chorobą i zapobiegania trwałym uszkodzeniom nerwu. Dzięki szerokiemu wachlarzowi dostępnych metod terapeutycznych, w tym zarówno zachowawczych, jak i chirurgicznych, możliwe jest przywrócenie pełnej funkcji ręki i poprawa komfortu życia pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka.